Trong văn hóa Việt Nam có rất nhiều dịp lễ quan trọng thể hiện tinh thần dân tộc và nét đẹp văn hóa của đất nước. Chắc chắn rằng, Tết Nguyên Đán là dịp lễ tết quan trọng nhất trong đời sống văn hóa của dân tộc Việt Nam. Cùng Replus tìm hiểu về những phong tục ngày Tết và khám phá thêm về nền văn hóa của đất nước. Dưới đây là 14 phong tục truyền thống ngày Tết với ý nghĩa sâu sắc, hy vọng nhằm cầu mong một năm mới an lành, may mắn.
Nguồn gốc Tết Nguyên Đán
Nguồn gốc của Tết Nguyên Đán vẫn còn là một vấn đề gây tranh cãi, nhưng có hai giả thuyết chính được chấp nhận rộng rãi được lưu truyền đó là:
Giả thuyết thứ nhất cho rằng Tết Nguyên Đán có nguồn gốc từ Trung Quốc. Theo giả thuyết này, Tết Nguyên Đán bắt nguồn từ lễ hội Đông chí của người Trung Quốc, là một lễ hội cổ đại được tổ chức vào ngày Đông chí hàng năm (ngày 22 hoặc 23 tháng 12 Âm lịch). Lễ hội Đông chí là dịp để người Trung Quốc tưởng nhớ tổ tiên, cầu mong một năm mới an lành, thịnh vượng.
Giả thuyết thứ hai cho rằng Tết Nguyên Đán có nguồn gốc từ Việt Nam. Theo giả thuyết này, Tết Nguyên Đán bắt nguồn từ lễ hội mừng năm mới của người Việt cổ, là một lễ hội được tổ chức vào ngày cuối cùng của năm cũ và đầu năm mới theo Âm lịch. Lễ hội này là dịp để người Việt cổ tưởng nhớ tổ tiên, cầu mong một năm mới no đủ, hạnh phúc.
Dù nguồn gốc của Tết Nguyên Đán là gì, thì đây vẫn là một dịp lễ quan trọng đối với người Việt Nam. Đây là một dịp lễ được cả dân tộc đón chờ và tổ chức long trọng, phong tục ngày Tết Cổ Truyền cũng là một nét văn hóa độc đáo, đáng được giữ gìn và lưu truyền cho ngàn đời sau.
Ý nghĩa ngày Tết với người Việt
Tết Nguyên Đán là dịp lễ quan trọng nhất trong năm của người Việt Nam. Cứ mỗi dịp Tết đến, mọi người lại háo hức đón chào một năm mới với nhiều hy vọng và ước mơ mới. Tết Nguyên Đán mang nhiều ý nghĩa đối với người Việt Nam, không chỉ là dịp để đón chào năm mới, mà còn là dịp để con người thể hiện lòng biết ơn với tổ tiên, thần linh, đồng thời là dịp để các giá trị gia đình được tôn vinh.
Về mặt tâm linh theo quan niệm của người Việt Nam, Tết là thời khắc quan trọng nhất trong năm, là lúc thần linh giáng trần để ban phước lành cho gia đình. Vì vậy, vào dịp Tết, mọi người thường dành thời gian để cúng bái tổ tiên, thần linh, cầu mong một năm mới an lành, hạnh phúc.
Tết Nguyên Đán là dịp để người Việt Nam thể hiện tình yêu thương, sự gắn kết giữa các thành viên trong gia đình. Đây là dịp để mọi thành viên trong gia đình, dù là có đi làm ăn xa hay cả năm tất bật với công việc, cũng cố gắng thu xếp để về quây quần bên nhau, ôn lại những kỷ niệm đẹp trong năm cũ và cùng nhau cầu mong một năm mới an khang, thịnh vượng. Trong ngày Tết, mọi người thường cùng nhau dọn dẹp nhà cửa, trang hoàng nhà cửa, chuẩn bị mâm cỗ,… và cùng nhau đón Tết, chào đón một năm mới tốt lành.
Những phong tục ngày Tết trong văn hóa của dân tộc Việt Nam
Cúng ông Công ông Táo – Nét đẹp văn hóa tín ngưỡng của người Việt
Cúng ông Công ông Táo là một trong những phong tục Tết truyền thống quan trọng nhất của người Việt Nam vào dịp Tết Nguyên Đán. Phong tục này thể hiện sự tín ngưỡng của người Việt đối với các vị thần cai quản bếp núc của gia đình. Đồng thời, đây cũng là dịp để người Việt Nam dọn dẹp nhà cửa, trang hoàng nhà cửa sạch sẽ, gọn gàng để đón Tết.
Theo quan niệm dân gian, ông Công ông Táo là hai vị thần cai quản bếp núc của gia đình. Ông Công là vị thần trông coi nhà cửa, ông Táo là vị thần trông coi bếp núc, lửa. Hàng năm, vào ngày 23 tháng Chạp, ông Công ông Táo sẽ lên thiên đình báo cáo với Ngọc Hoàng về tình hình của gia đình trong năm qua.
Để tiễn ông Công ông Táo về trời, người Việt Nam thường chuẩn bị mâm cúng gồm các món ăn truyền thống như gà luộc, giò, bánh chưng, bánh tét, rượu, nước, hoa quả,… Ngoài ra, người dân cũng thường mua cá vàng để thả xuống sông, hồ, ao,… với ý nghĩa để ông Công ông Táo cưỡi về trời.
Đón năm mới quây quần cùng nhau gói bánh chưng
Bánh chưng là món ăn truyền thống không thể thiếu trong dịp Tết Nguyên Đán của người Việt Nam. Phong tục gói bánh chưng ngày Tết đã được lưu truyền từ thời vua Hùng và trở thành một nét đẹp văn hóa độc đáo của dân tộc.
Bánh chưng được làm từ các nguyên liệu quen thuộc như gạo nếp, thịt lợn, đậu xanh, hành khô. Gạo nếp được đồ chín, thịt lợn được luộc chín, đậu xanh được đãi sạch vỏ và nấu chín. Sau đó, tất cả các nguyên liệu được gói trong lá dong và mang đi luộc chín. Phong tục ngày Tết này đã giúp gia đình quây quần bên nhau, cùng nhau chuẩn bị đón Tết. Hình ảnh cả gia đình cùng nhau gói bánh chưng, canh nồi bánh chưng đón giao thừa trở thành một nét văn hóa đẹp, thể hiện sự đoàn kết, gắn bó của các thành viên trong gia đình.
Bên cạnh ý nghĩa văn hóa, bánh chưng còn là một món quà biếu ý nghĩa trong dịp Tết. Bánh chưng được gói cẩn thận, đẹp mắt, mang theo hương vị thơm ngon của ngày Tết, là món quà thể hiện sự quan tâm, tình cảm của người tặng dành cho người nhận.
Thêm sắc hoa xinh cho ngày Tết
Người Việt Nam thường có phong tục ngày Tết thú vị là chơi hoa vào dịp Tết Nguyên Đán. Hoa được trang trí trong nhà, ngoài ngõ hay những bình hoa trong phòng khách, phòng bếp để không khí thêm phần tươi vui, ấm cúng. Phong tục này đã được lưu truyền từ đời này sang đời khác, trở thành một nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc.
Hoa đào là loài hoa đặc trưng của mùa xuân ở miền Bắc. Hoa đào có màu hồng thắm, tượng trưng cho sự may mắn, hạnh phúc, sum vầy. Hoa mai là loài hoa đặc trưng của mùa xuân ở miền Nam. Hoa mai có màu vàng rực rỡ, tượng trưng cho sự giàu sang, phú quý. Cây quất là loài cây có quả màu vàng, tượng trưng cho sự sung túc, thịnh vượng.
Ngoài hoa đào, hoa mai và cây quất, còn có nhiều loại hoa khác được người dân ưa thích mua về trang trí trong dịp Tết như hoa lan, hoa ly, hoa cúc, hoa thủy tiên,… Mỗi loại hoa đều mang một ý nghĩa riêng, góp phần tạo nên không khí tươi vui, rực rỡ cho những ngày Tết.
Mâm ngũ quả – phong tục cúng bái ý nghĩa ngày Tết
Mâm ngũ quả là một trong những phong tục truyền thống không thể thiếu trong ngày Tết của người Việt Nam. Mâm ngũ quả thường được đặt trên bàn thờ tổ tiên, mang ý nghĩa thể hiện tấm lòng thành kính của con cháu đối với ông bà tổ tiên, đồng thời cầu mong một năm mới an lành, may mắn, hạnh phúc.
Mâm ngũ quả thường được bài trí 5 loại quả, tượng trưng cho ngũ hành: Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ. Mỗi loại quả đều có ý nghĩa riêng, mang lại những điều tốt lành cho gia chủ.
Ngoài ra, tùy theo từng vùng miền, mâm ngũ quả cũng có sự khác nhau. Ở miền Bắc, mâm ngũ quả thường có chuối, quýt, hồng đào, bưởi. Ở miền Nam, mâm ngũ quả thường có mãng cầu, dừa, xoài, đu đủ, sung. Miền Trung thì có sự giao thoa giữa hai miền Bắc và Nam.
Tảo mộ ngày đầu xuân – khoảng thời gian ý nghĩa thể hiện nét đẹp đạo đức văn hóa
Tảo mộ là một trong những phong tục Tết truyền thống quan trọng của người Việt Nam vào dịp Tết Nguyên Đán. Tảo mộ là việc dọn dẹp, sửa sang lại phần mộ của ông bà, tổ tiên, thể hiện tấm lòng thành kính, biết ơn của con cháu đối với những người đã khuất.
Tảo mộ thường được thực hiện vào ngày 23 tháng Chạp, tức là ngày cúng ông Công ông Táo về trời. Tuy nhiên, tùy theo điều kiện và phong tục của từng vùng miền mà thời gian tảo mộ có thể thay đổi. Khi đi tảo mộ, con cháu thường mang theo các lễ vật như: hoa tươi, hương, nến, vàng mã,… để dâng lên ông bà, tổ tiên. Sau khi dọn dẹp, sửa sang lại phần mộ, con cháu sẽ thắp hương, khấn vái, cầu mong ông bà, tổ tiên phù hộ cho gia đình một năm mới an lành, may mắn, hạnh phúc.
Tảo mộ ngày Tết là một nét đẹp văn hóa truyền thống của người Việt Nam, thể hiện đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, “ăn quả nhớ kẻ trồng cây” của dân tộc. Phong tục này không chỉ mang ý nghĩa tâm linh, mà còn là dịp để con cháu thể hiện tình cảm, lòng biết ơn đối với ông bà, tổ tiên.
Phong tục truyền thống cúng Tất niên – Tết sum vầy, cầu mong an lành
Cứ đến cuối năm, là các gia đình Việt Nam lại chuẩn bị cho một phong tục ngày Tết truyền thống rất quan trọng đó chính là mâm cúng Tất niên. Cúng Tất niên hay còn gọi là bữa ăn tổng kết năm cũ, là dịp để gia đình quây quần bên nhau, cùng nhau hàn huyên, trò chuyện, chia sẻ những niềm vui, nỗi buồn trong năm cũ và cùng nhau hướng tới một năm mới tốt đẹp hơn.
Cúng Tất niên thường được thực hiện vào chiều 30 Tết, tức là ngày cuối cùng của năm cũ. Mâm cúng Tất niên thường có những món ăn truyền thống của Việt Nam như: bánh chưng, thịt gà, giò chả, xôi, canh,… Ngoài ra, gia chủ cũng có thể thêm các món ăn khác tùy theo sở thích của gia đình.
Trước khi cúng Tất niên, gia chủ cần dọn dẹp nhà cửa sạch sẽ, gọn gàng, trang hoàng nhà cửa bằng hoa, cây cảnh. Sau đó, gia chủ sẽ chuẩn bị mâm cúng và thắp hương, khấn vái, cầu mong ông bà, tổ tiên phù hộ cho gia đình một năm mới an lành, may mắn, hạnh phúc.
Thời khắc giao thừa – khoảnh khắc thiêng liêng của năm mới
Giao thừa là thời khắc thiêng liêng, chuyển giao giữa năm mới và năm cũ. Đây là thời khắc đất trời giao hòa, vạn vật đổi mới, là thời khắc con người cầu mong những điều tốt đẹp nhất cho năm mới. Vì vậy, hầu hết ai cũng muốn được trải qua khoảnh khắc thiêng liêng này.
Nhiều nơi tổ chức lễ đón giao thừa khá hoành tráng, với các hoạt động văn hóa, nghệ thuật đặc sắc, đặc biệt là bắn pháo hoa. Những màn pháo hoa rực rỡ không chỉ là màn trình diễn nghệ thuật mà còn là lời cầu mong năm mới an lành, may mắn.
Với các gia đình Việt, phong tục ngày Tết chào đón giao thừa cũng gắn liền với lễ cúng giao thừa (lễ trừ tịch). Lễ cúng diễn ra vào phút cuối cùng của năm cũ, mang ý nghĩa đem bỏ hết những điều xấu của năm cũ để đón những điều tốt đẹp của năm mới. Cúng giao thừa là phong tục Tết thường được tiến hành ở hai nơi, là cúng giao thừa trong nhà và cúng giao thừa ngoài trời.
Hái lộc đầu xuân đón điều an lành
Tết đến xuân về, người Việt Nam có rất nhiều phong tục ngày Tết đẹp, trong đó có phong tục hái lộc đầu xuân. Theo quan niệm dân gian, hái lộc là việc đi hái những cành cây non, lá xanh tươi vào đêm giao thừa hoặc sáng sớm mùng một Tết để cầu mong may mắn, rước lộc vào nhà.
Cành lộc thường được chọn là những cành cây xanh tươi, có nhiều nụ non, tượng trưng cho sự khởi đầu mới, may mắn, thịnh vượng. Cành lộc thường được cắm trong nhà, nơi làm việc, bàn học,… để mang lại may mắn cho gia chủ.
Ngoài việc đón lộc, người dân cũng có thể thay thế bằng cách mua những cành cây may mắn nhỏ, được trồng trong chậu, hoặc tự trồng những cành cây may mắn ngay trong nhà. Đây là những cách làm vừa đảm bảo nét đẹp văn hóa truyền thống, vừa bảo vệ cây xanh.
Phong tục xông đất đầu năm mang điềm lành đến cho một năm suôn sẻ
Tết Nguyên Đán là dịp lễ quan trọng nhất trong năm của người Việt Nam. Vào dịp này, mọi người thường sum họp, đoàn tụ, chúc nhau những lời chúc tốt đẹp nhất. Một trong những phong tục truyền thống được gìn giữ và phát huy trong dịp Tết Nguyên Đán là phong tục đi chúc Tết.
Đi chúc Tết là phong tục Tết được thực hiện vào sáng sớm mùng 1 năm mới. Người đến chúc Tết là người đầu tiên bước vào nhà gia chủ sau thời điểm giao thừa. Gia chủ thường chọn người đến chúc Tết là nam giới, có tuổi hợp, thành đạt, gia đình hạnh phúc, tốt tính,… với quan niệm rằng người có tuổi hợp đến chúc Tết sẽ mang lại nhiều điều tốt lành cho gia chủ trong năm mới.
Lễ vật xông đất thường bao gồm: bánh chưng, bánh tét, rượu, trà, hoa tươi,… Gia chủ cũng thường chuẩn bị mâm ngũ quả, với ý nghĩa cầu mong năm mới an lành, may mắn, sung túc. Và người xông đất thường mang theo một số đồ vật như: tiền lì xì, bao lì xì,… để tặng gia chủ và các thành viên trong gia đình.
Xin chữ – phong tục ngày Tết mang nét đẹp văn hóa truyền thống
Tết đến xuân về, người Việt Nam có rất nhiều phong tục Tết rất ý nghĩa, trong đó có phong tục xin chữ. Theo quan niệm dân gian, chữ có ý nghĩa quan trọng, là biểu tượng của tri thức, thành đạt.
Vì vậy, nhiều người thường xin chữ trong dịp Tết để cầu mong một năm mới an lành, may mắn, thành đạt. Những người xin chữ thường xin những chữ như Phúc, Lộc, Thọ, Tài Đức,… Người xin thường chọn những chữ có ý nghĩa tốt đẹp, phù hợp với mong muốn của bản thân và gia đình. Chữ được treo ở nơi trang trọng trong nhà, hướng về phía cửa chính để đón những vận khí tốt, tạo niềm tin vào một năm mới ý nghĩa.
Phong tục ngày Tết xin chữ là một nét đẹp văn hóa truyền thống của người Việt Nam. Đây là dịp để mọi người thể hiện sự kính trọng, biết ơn đối với những người có học thức, uy tín, đồng thời cầu mong một năm mới an lành, may mắn, thành đạt.
Phong tục dựng cây nêu ngày Tết xua đuổi điềm xấu
Từ xa xưa, người Việt Nam đã có phong tục truyền thống dựng cây Nêu vào dịp Tết Nguyên Đán. Theo quan niệm dân gian, cây nêu có khả năng xua đuổi ma quỷ hoặc những điều không may mắn, mang lại cho gia đình sự bình an, may mắn trong năm mới.
Có nhiều truyền thuyết khác nhau về sự tích cây nêu. Một trong những truyền thuyết phổ biến nhất kể rằng, ngày xưa, ở một làng nọ có một người dân tên là Lang Liêu. Lang Liêu là một người con hiếu thảo, chăm chỉ, lại rất thông minh.
Vào một năm nọ, nhà vua mở cuộc thi để tìm người kế vị. Lang Liêu đã tham gia cuộc thi và mang đến một mâm cỗ gồm bánh chưng, bánh dày. Vua rất hài lòng với món ăn của Lang Liêu và phong Lang Liêu làm thái tử.
Sau khi lên ngôi, vua đã cho dựng một cây nêu cao chót vót ở trước cửa cung điện. Trên ngọn cây nêu được treo những vật phẩm như lá dứa, lá chuối, lá dong, hoa mai, hoa đào,… Người dân trong làng thấy vậy cũng bắt chước dựng cây nêu trong nhà mình.
Theo thời gian, phong tục Tết dựng cây nêu đã trở thành một nét đẹp văn hóa truyền thống của người Việt Nam. Cây nêu không chỉ là biểu tượng của sự may mắn, bình an, mà còn là niềm tin của người Việt về một năm mới tốt đẹp.
Chúc Tết và mừng tuổi – trao yêu thương, cầu mong an lành
Và những ngày đầu xuân tươi đẹp, người Việt Nam lại có rất nhiều phong tục ngày Tết truyền thống để chào đón năm mới. Một trong những phong tục quan trọng nhất đó là phong tục chúc Tết. Thông thường, trong sáng mồng một Tết, con cháu sẽ đến chúc thọ, mừng tuổi ông bà, cha mẹ mình.
Đây là một hành động thể hiện sự hiếu thảo, biết ơn của con cháu đối với ông bà, cha mẹ. Sau khi chúc thọ, mừng tuổi, con cháu sẽ được ông bà, cha mẹ mừng tuổi lại những đồng tiền mới đựng trong phong bao lì xì màu đỏ. Ngoài ra, người Việt Nam cũng có phong tục truyền thống là đi chúc Tết họ hàng, bạn bè.
Đây là dịp để mọi người gặp gỡ, trò chuyện, chia sẻ những niềm vui, nỗi buồn của năm cũ và cầu mong những điều tốt đẹp cho năm mới. Những câu chúc Tết may mắn cũng không thể thiếu khi đến nhà ai đó để mừng xuân. Người Việt Nam tin rằng, đầu năm mới nói những lời may mắn sẽ giúp cả năm phát tài phát lộc. Lời chúc Tết cũng giúp không khí mừng xuân thêm rộn rã, tươi vui.
Xem thêm: Những Câu Chúc Tết Giáp Thìn Hay Và Ý Nghĩa Nhất 2024
Xuất hành – phong tục Tết cầu may trong văn hóa Việt
Một trong những phong tục Tết truyền thống của người Việt Nam là phong tục xuất hành đầu năm. Theo quan niệm dân gian, việc xuất hành đầu năm tốt đẹp sẽ giúp cả năm gặp may mắn, thuận lợi.
Để có một năm mới an lành, may mắn, người Việt thường chọn giờ đẹp, hướng đẹp phù hợp với tuổi để xuất hành. Để biết được hướng xuất hành tốt, người ta thường xem lịch Vạn Niên.
Trong lịch Vạn Niên, có ghi rõ giờ xuất hành, ngày xuất hành, hướng xuất hành tốt cho những ngày Tết. Thông thường, người ta sẽ chú ý nhất đến ngày xuất hành là mùng 1 Tết đầu năm. Mùng 1 Tết, người Việt thường đi chùa, đền, đi thăm họ hàng, bạn bè,… và chọn giờ đẹp, hướng đẹp để xuất hành. Đây là một dịp để mọi người cầu mong những điều tốt đẹp cho năm mới.
Cầu an đầu năm – thư thái tâm hồn, khởi đầu năm mới
Đi lễ chùa đầu năm là một nét đẹp văn hóa truyền thống của người Việt Nam. Đây là dịp để mọi người cầu mong một năm mới an lành, may mắn, hạnh phúc. Khi đi lễ chùa đầu năm, người Việt thường thắp hương, dâng lễ và cầu nguyện trước bàn thờ Phật, Thánh. Họ mong muốn được Phật, Thánh phù hộ cho bản thân và gia đình có một năm mới gặp nhiều may mắn, tài lộc, sức khỏe dồi dào,…
Đi lễ chùa đầu năm là một phong tục ngày Tết đẹp đẽ cũng là dịp để mọi người được hòa mình vào không gian thanh tịnh, an yên của chùa chiền. Đây là phong tục ngày Tết để mọi người tạm gác lại những lo toan, bộn bề của cuộc sống thường nhật, để tâm hồn được thư thái, thanh thản.
Đi lễ chùa đầu năm thường được tổ chức vào những ngày mùng 3- mùng 4 trở đi, kéo dài đến khoảng hết mùa xuân. Đây cũng là thời gian “mùa lễ hội” ở Việt Nam với hàng trăm lễ hội được tổ chức, thu hút hàng triệu người tham gia.
Trên đây là 14 phong tục ngày Tết của Việt Nam mà Replus đã tìm hiểu và muốn chia sẻ đến bạn. Mong rằng những phong tục này sẽ được dân tộc ta lưu truyền và phát huy hết giá trị truyền thống vốn có của nó. Chúc bạn một năm mới may mắn và tràn đầy sức khỏe!
Nhà biên tập và quản lý đội ngũ sản xuất nội dung tại Replus.
Với hơn 05 năm kinh nghiệm tư vấn và biên tập nội dung sâu rộng trong lĩnh vực dịch vụ pháp lý và cho thuê văn phòng. Chia sẻ thông tin giá trị đến khách hàng, đối tác và thu hút hàng triệu lượt xem.
