Mâm cúng Tết Đoan Ngọ là một nét văn hóa đặc trưng, mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc trong truyền thống của người Việt. Ở mỗi miền Bắc, Trung, Nam, cách chuẩn bị mâm cúng có sự khác biệt, thể hiện bản sắc riêng. Bài viết này sẽ hướng dẫn bạn chi tiết cách bày trí mâm cúng Tết Đoan Ngọ 2025 đúng chuẩn ba miền, từ các lễ vật không thể thiếu đến ý nghĩa của từng món đồ, giúp bạn gìn giữ phong tục và gửi gắm lòng thành kính trong dịp Tết Đoan Ngọ năm nay.
Tết Đoan Ngọ là gì?
Tết Đoan Ngọ, còn gọi là Tết Đoan Dương hay Tết Giết sâu bọ, là một trong những lễ Tết lớn ở Việt Nam, diễn ra vào ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch. Theo quan niệm dân gian, đây là thời điểm mà sâu bọ, giun, sán và các loại ký sinh phát triển mạnh trong cơ thể, gây hại cho sức khỏe, nên người dân thực hiện các nghi lễ để tiêu diệt chúng. Tết Đoan Ngọ không chỉ mang ý nghĩa phong phú về văn hóa Việt Nam mà còn hiện diện trong phong tục của các nước Á Đông như Trung Quốc, Hàn Quốc, và Triều Tiên, gắn liền với chu kỳ tuần hoàn của thời tiết trong năm.
Tại Việt Nam, có một truyền thuyết kể về một ông lão tên là Đôi Truân, người đã hướng dẫn dân chúng cách diệt sâu bọ trong mùa vụ bằng cách lập mâm cúng đơn giản gồm bánh tro, trái cây và thực hiện vận động nhẹ. Ngay sau đó, sâu bọ biến mất, cứu vụ mùa của nông dân. Để ghi nhớ công ơn, dân gian gọi ngày mùng 5 tháng 5 là “Tết diệt sâu bọ” và lưu truyền tập tục cúng lễ Tết Đoan Ngọ đến ngày nay. Ngoài việc “giết sâu bọ,” lễ cúng này còn mang ý nghĩa cầu bình an, sức khỏe và xua đuổi bệnh tật khi tiết trời chuyển mùa.
Ngoài yếu tố phòng bệnh, chuẩn bị mâm cúng Tết Đoan Ngọ còn là dịp để dâng lên tổ tiên những phẩm vật, trái cây với hy vọng về một vụ mùa bội thu, đồng thời thể hiện lòng thành kính với cội nguồn.
Mâm cúng Tết Đoan Ngọ chuẩn ba miền
Mâm cúng Tết Đoan Ngọ là nét văn hóa truyền thống, với những món lễ vật thể hiện lòng thành kính và mang ý nghĩa sâu sắc. Theo phong tục, mâm cúng dâng lên tổ tiên ngày này thường có trái cây như vải, mận, rượu nếp, bánh tro (bánh ú tro) và thêm hương, hoa, vàng mã. Mỗi vùng miền lại có thêm những món khác nhau, tùy thuộc vào phong tục và nét đặc trưng địa phương.
Mâm cúng Tết Đoan Ngọ miền Bắc
Ở miền Bắc, ngoài những món lễ chính, mâm cúng Tết Đoan Ngọ không thể thiếu cơm rượu nếp cái hoa vàng, một món đặc sản có hương vị đặc trưng của vùng đất này. Bánh tro gói lá chuối cũng là một món phổ biến, dễ ăn, có tác dụng giải nhiệt và làm mát cơ thể.
Mâm cúng Tết Đoan Ngọ miền Trung
Ở miền Trung, ngoài các món thông thường, còn có thêm cơm rượu được ủ theo cách cổ truyền, miếng vuông nhỏ, mềm ngọt tự nhiên. Người miền Trung còn thường dâng lên món thịt vịt, với niềm tin rằng thịt vịt giúp giải nhiệt, tốt cho tiêu hóa. Chè kê – một món đặc trưng của Quảng Nam, được nấu từ hạt kê mềm dẻo, cũng là món thường xuất hiện trên mâm cúng của vùng này.
Mâm cúng Tết Đoan Ngọ miền Nam
Tại miền Nam, mâm cúng Tết Đoan Ngọ bao gồm nhiều món đặc trưng, như cơm rượu vo viên tròn ngâm nước đường, gần giống với xôi chè. Bánh ú Bá Trạng, phiên bản to hơn của bánh tro, có nhân và được gói bằng lá sen hoặc lá chuối, là một nét đặc trưng khác của mâm cúng miền Nam. Món chè trôi nước viên to, nhân đậu xanh bùi, khi ăn thường kèm nước đường và nước cốt dừa, tượng trưng cho sự no đủ và diệt sâu bọ.
Mỗi món lễ vật trong mâm cúng Tết Đoan Ngọ 2025 đều mang ý nghĩa đặc biệt, giúp tôn vinh nét đẹp văn hóa và truyền thống của từng vùng miền, đồng thời gửi gắm lời chúc bình an, mạnh khỏe đến cả gia đình.
Văn khấn mâm cúng Tết Đoan Ngọ trong nhà
Người cúng thắp 9 ngọn nến, dâng 9 nén nhang, quỳ lạy thành kính và khấn:
“Con thành tâm kính mời và kính thỉnh cha mẹ, ông bà, cùng gia tiên nội ngoại. Hôm nay là mùng 5 tháng 5 âm lịch, ngày Tết Đoan Ngọ năm (thời gian hiện tại), vào giờ hoàng đạo nhâm ngọ thanh long. Con với lòng thành kính và lòng hiếu nghĩa, xin sửa soạn lễ vật cùng hương đèn để cung thỉnh cha mẹ, ông bà, gia tiên nội ngoại về chứng giám và thụ hưởng lòng thành của con cháu.
Kính lạy cha mẹ, ông bà và gia tiên nội ngoại, nhân dịp Tết Đoan Ngọ, con kính mời gia tiên nội ngoại phù hộ độ trì, cầu mong Thượng Đế, Ngọc Hoàng Đại Đế ban ân bảo vệ mùa màng, cho hương linh tiên tổ được an yên nơi thiên giới. Con kính cầu cha mẹ, ông bà, gia tiên nội ngoại phù hộ độ trì cho gia đình con, cầu tài lộc dồi dào, cầu phúc an lành, cầu đức vững bền, cầu sự nghiệp hanh thông, mọi sự cát tường như ý.
Chúng con thành tâm lễ bái, cầu xin gia tiên chứng giám lòng thành.
Chúng con xin đa tạ. Chúng con xin đa tạ. Chúng con xin đa tạ.”
Bài văn khấn này thể hiện lòng thành của con cháu trong ngày Tết Đoan Ngọ, giúp gia đình thêm may mắn, bình an khi thực hiện mâm cúng Tết Đoan Ngọ.
Văn khấn Tết Đoan Ngọ ngoài trời
Trước khi thực hiện mâm cúng Tết Đoan Ngọ ngoài trời, thắp 9 ngọn nến và 9 nén nhang, khấn rằng:
“Khởi tâm đốt nến và nhang. Ánh sáng tỏa ra soi sáng tâm trí, giúp lòng thanh tịnh, xua tan phiền muộn. Nguyện cầu Thái Thượng Đại Đan, ban ánh sáng từ bi chiếu soi, chứng giám lòng thành.”
Khi quỳ xuống, thực hiện 9 lạy và đọc lời khấn:
“Chúng con nhất tâm kính lễ Thượng Đế, kính lạy Hỗn Côn Sư Tổ, Hồng Quân Lão Tổ, Ngọc Hoàng Đại Đế, cùng các vị Đông phương Thanh Đế, Nam phương Xích Đế, Tây phương Bạch Đế, Bắc phương Hắc Đế. Kính lạy các vị Hàng Ma Đại Đế, Trừ Ma Đại Đế, Giáo Hóa Đại Đế, Tam Thanh Sư Tổ, Nguyên Thủy Thiên Tôn, Đạo Đức Thiên Tôn, Linh Bảo Thiên Tôn. Kính lễ Càn Khôn Đại Chiến Thần Cửu Thiên Huyền Nữ, Thái Thượng Lão Quân, Huyền Thiên Trấn Vũ, cùng Chính Nhất Tổng Quản Đại Thần Tài.
Kính chư vị thần tướng: Thượng đàm thần tướng thiên thiên tướng, Trung đàm thần tướng thiên thiên binh, Hạ đàm thần tướng thiên thiên mã. Kính lạy Tứ Đức Thánh Mẫu, Tứ Hải Long Vương, Tản Viên Sơn Thánh Đô Đại Thành Hoàng, Quốc chủ Đại Vương cùng Bạch Mã Linh Lang, cùng các Thánh Quốc. Cùng kính lễ các vị Sơn Thần, Long Thần, Thổ Địa, Thổ Công Táo Quân, Thổ Kỳ, cùng toàn thể thần tiên tam giới, xin chứng lễ cho chúng con.
Hôm nay là ngày Tết Đoan Ngọ giữa trời đất, chúng con xin kính dâng lễ vật gồm tiền vàng, nhang đăng cùng tấu sớ kính trình lên Ngọc Hoàng Đại Đế và các vị thần, nguyện xin chư vị minh xét và thương xót, giúp cõi trần gian thoát khỏi nạn ác, đẩy lùi tà ma quỷ trùng, cầu cho mùa màng bội thu, chúng sinh an vui, những người thiện lương được ban phúc lành, người không sát sinh thì tăng thọ và tích đức, vận khí hanh thông, mọi việc thuận buồm xuôi gió.
Chúng con kính xin Thượng Đế, Ngọc Hoàng Đại Đế, cùng các chư thần ban phúc cho gia tiên được hưởng đại ân nơi thiên giới. Đồng thời, chúng con nguyện xin các vị thần tiên tam giới tiêu diệt tà ma quỷ ác, bảo vệ mùa màng và người dân khỏi mọi tai ương.
Chúng con nhất tâm cầu tài được tài, cầu phúc được phúc, cầu đức được đức, cầu lộc được lộc, mong sự phù hộ của các chư thiên. Cầu xin cho muôn dân bách gia được bình an, an khang thịnh vượng, phúc lộc đầy tràn, gia đạo an vui, kéo dài đến muôn thu.
Nguyện cầu toàn thể chúng sinh đều nhận ân điển từ Thượng Đế, muôn vật được vinh danh Thượng Đế.”
Sau khi đọc xong văn khấn, quỳ lạy 9 lần để tỏ lòng thành kính.
Hy vọng với những chia sẻ chi tiết trên, bạn đã nắm được cách chuẩn bị mâm cúng Tết Đoan Ngọ đúng chuẩn để thể hiện lòng thành kính trong ngày lễ truyền thống này. Replus mong rằng thông tin này sẽ giúp bạn chuẩn bị một mâm cúng trang trọng, đúng nghi lễ.
