Với sự sôi đông của thị trường Việt Nam hiện nay, khởi nghiệp startup không chỉ dành cho những ai đam mê kinh doanh mà còn là cơ hội cho những ai muốn tạo ra thay đổi tích cực cho xã hội. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn những kiến thức cơ bản về startup, từ khái niệm, các hình thức phổ biến, ưu và nhược điểm, cho đến 4 giai đoạn phát triển chính của một startup khởi nghiệp thành công. Hãy cũng khám phá hành trình khởi nghiệp khó khăn nhưng cũng đầy thú vị này nhé.
Startup khởi nghiệp là gì?
Startup khởi nghiệp là thuật ngữ thường được sử dụng để mô tả các công ty trẻ đang trong giai đoạn khởi đầu kinh doanh, đặc biệt là những công ty công nghệ. Tuy nhiên, khởi nghiệp (entrepreneurship) là một khái niệm rộng hơn, bao gồm bất kỳ hành động nào liên quan đến việc bắt đầu một doanh nghiệp mới. Doanh nghiệp khởi nghiệp có thể thuộc bất kỳ lĩnh vực nào, không chỉ giới hạn trong công nghệ. Điểm đặc trưng của startup khởi nghiệp:
- Thay đổi: Startup thường mang đến giải pháp mới hoặc cách tiếp cận mới cho một vấn đề hiện có, hoặc tạo ra thị trường mới.
- Tăng trưởng: Startup có tiềm năng phát triển nhanh chóng và mở rộng quy mô một cách đáng kể.
- Rủi ro: Startup thường thiếu nguồn lực và kinh nghiệm so với các công ty lớn hơn, dẫn đến mức độ rủi ro cao hơn.
- Đổi mới: Startup thường có văn hóa đổi mới, khuyến khích sự sáng tạo và thích nghi nhanh chóng.
Một số ví dụ tiêu biểu về công ty startup khởi nghiệp như Grab, Gojek, Tiki, Momo, Timo,… đây đều là những công ty công nghệ kỹ thuật số cùng với những lĩnh vực kinh doanh khác nhau.
Sự khác biệt giữa doanh nghiệp truyền thống và startup khởi nghiệp
Không chỉ khác nhau về phương hướng phát triển mà cả về cấu trúc vận hành bên trong. Sau đây là một số sự khác biệt cụ thể giữa doanh nghiệp truyền thống và một doanh nghiệp khởi nghiệp startup.
Quy mô kinh doanh
Khác với doanh nghiệp truyền thống có quy mô lớn, hoạt động lâu đời, sở hữu thị phần nhất định trong ngành, các công ty startup khởi nghiệp do mới thành lập nên sẽ có quy mô nhỏ và đang trong giai đoạn phát triển ban đầu.
Chiến lược tăng trưởng
Về chiến lược tăng trưởng, các doanh nghiệp truyền thống sẽ tập trung vào củng cố vị thế trên thị trường hiện có, mở rộng thị phần thông qua các chiến lược như mở rộng sản phẩm,dịch vụ của họ, tập trung thâm nhập thị trường mới, sáp nhập hoặc thâu tóm. Trong khi đó, các doanh nghiệp startup khởi nghiệp sẽ tập trung vào tăng trưởng nhanh chóng, mở rộng thị trường, xâm nhập thị trường mới hoặc tạo ra thị trường mới hoàn toàn.
Cấu trúc quản lý
Đối với các doanh nghiệp, công ty truyền thống sẽ thường có cấu trúc quản lý phân cấp rõ ràng, nhiều cấp quản lý trung gian nhưng đối với các doanh nghiệp trẻ và trong giai đoạn startup khởi nghiệp sẽ thường có cấu trúc quản lý phẳng, ít cấp quản lý trung gian, khuyến khích sự linh hoạt và sáng tạo.
Văn hóa doanh nghiệp
Về văn hóa công ty, các doanh nghiệp truyền thống sẽ có văn hóa doanh nghiệp ổn định, đề cao sự an toàn, tuân thủ quy tắc và tính tập thể. Trong khi đó, các công ty khởi nghiệp, startup sẽ có văn hóa doanh nghiệp năng động, đề cao sự sáng tạo, không sợ rủi ro và tinh thần làm việc độc lập.
Quy trình ra quyết định
Đối với quy trình ra quyết định thì các doanh nghiệp sẽ có quy trình ra quyết định chậm chạp, cẩn trọng và cần nhiều cấp phê duyệt nhằm đảm bảo sẽ không xảy ra bất cứ rủi ro hay sai phạm nào. Ngược lại, các công ty, doanh nghiệp startup khởi nghiệp quy trình ra quyết định thường nhanh chóng và linh hoạt, do ít cấp quản lý hơn và nhân viên có nhiều quyền tự do hơn.
Các hình thức của startup khởi nghiệp
Sau đây là các loại hình thức phổ biến của startup khởi nghiệp nhằm cung cấp cho bạn có thêm đa dạng sự lựa chọn khi bước chân vào hành trình startup. Việc lựa chọn hình thức startup phù hợp phụ thuộc vào nhiều yếu tố bao gồm như mục tiêu, kỹ năng, kinh nghiệm, nguồn lực và khả năng chấp nhận rủi ro của bạn. Hãy nghiên cứu kỹ lưỡng và lựa chọn hình thức phù hợp nhất với điều kiện và khát vọng của bạn để tăng cơ hội thành công trên con đường khởi nghiệp startup.
Lifestyle Startup
Loại hình doanh nghiệp này sẽ tập trung vào mục tiêu tạo ra lối sống mong muốn cho người sáng lập, thường liên quan đến đam mê hoặc sở thích cá nhân. Đồng thời, Lifestyle startup thường sẽ có quy mô nhỏ, ít tham vọng về tăng trưởng hoặc lợi nhuận cao. Sản phẩm hoặc dịch vụ thường liên quan đến sở thích cá nhân hoặc chuyên môn của người sáng lập. Ví dụ như quán cà phê, cửa hàng thủ công,…
Ưu điểm:
- Dễ dàng khởi động với ít vốn đầu tư.
- Ít rủi ro hơn so với các hình thức startup khác.
- Cung cấp sự linh hoạt và tự do trong công việc.
Nhược điểm:
- Tiềm năng tăng trưởng thường giới hạn.
- Khó khăn trong việc thu hút vốn đầu tư.
- Ít tác động đến xã hội hoặc thị trường.
Khởi nghiệp startup vừa và nhỏ
Loại hình startup này tập trung vào việc cung cấp sản phẩm hoặc dịch vụ cho một nhóm khách hàng cụ thể trong một thị trường địa phương và tương tự như mô hình kinh doanh truyền thống, cung cấp sản phẩm hoặc dịch vụ đáp ứng nhu cầu thiết yếu của thị trường. Loại hình này sẽ có mục tiêu tăng trưởng ổn định, hướng đến lợi nhuận bền vững.
Ưu điểm:
- Dễ dàng tiếp cận thị trường.
- Có thể tạo ra lợi nhuận ổn định.
- Ít rủi ro hơn so với các hình thức startup khác.
Nhược điểm:
- Tiềm năng tăng trưởng thường giới hạn.
- Cần nhiều vốn đầu tư hơn Lifestyle Startup.
- Cạnh tranh gay gắt với các doanh nghiệp đã thành lập.
Scalable Startup
Khác với hai loại hình startup trên, Scalable startup sẽ sở hữu mô hình kinh doanh có khả năng mở rộng cao, tiềm năng phát triển nhanh chóng và vươn ra thị trường quốc tế. Bên cạnh đó, loại hình này sẽ tận dụng công nghệ, đổi mới sáng tạo để tạo ra lợi thế cạnh tranh và cũng cần thu hút vốn đầu tư từ các nhà đầu tư mạo hiểm để hỗ trợ tăng trưởng. Ví dụ như Grab, Gojek,…
Ưu điểm:
- Tiềm năng tăng trưởng cao.
- Có thể tạo ra tác động lớn đến xã hội hoặc thị trường.
- Thu hút vốn đầu tư dễ dàng.
Nhược điểm:
- Mức độ rủi ro cao.
- Cần nhiều vốn đầu tư và nguồn lực.
- Cạnh tranh gay gắt với các công ty lớn.
Buyable Startup
Loại hình startup này được tạo ra với mục tiêu để bán cho một công ty lớn hơn trong tương lai. Buyable startup thường tập trung phát triển sản phẩm hoặc dịch vụ có giá trị nhằm thu hút sự chú ý của các nhà đầu tư tiềm năng và sẽ có Exit chiến lược có thể bao gồm sáp nhập, mua lại hoặc IPO. Một số ví dụ tiêu biểu như WhatsApp, Ingstagram, Youtube,..
Ưu điểm:
- Có thể thu về lợi nhuận cao nếu được mua lại.
- Ít rủi ro hơn so với các hình thức startup khác.
- Dễ dàng thu hút vốn đầu tư.
Nhược điểm:
- Thiếu sự tự chủ trong việc điều hành công ty.
- Phụ thuộc vào việc mua lại để thành công.
- Có thể không tạo ra tác động lớn đến xã hội hoặc thị trường.
Social Startup
Khác hoàn toàn với các loại hình startup khởi nghiệp trên, social startup sẽ tập trung vào việc giải quyết các vấn đề xã hội hoặc môi trường. Ngoài ra, mô hình kinh doanh của nó sẽ kết hợp yếu tố phi lợi nhuận và có lợi nhuận. Đồng thời cũng cần thu hút nguồn vốn từ các nhà đầu tư thiên thần, tổ chức phi chính phủ hoặc các chương trình hỗ trợ khởi nghiệp xã hội. Ví dụ như Yome, Trung tâm tái chế Ve chai, Mạng lưới Giáo dục xã hội tầm nhìn,…
Ưu điểm:
- Tạo ra tác động tích cực đến xã hội hoặc môi trường.
- Có thể thu hút vốn đầu tư từ các nhà đầu tư có trách nhiệm xã hội.
- Nhận được sự hỗ trợ từ chính phủ và các tổ chức phi lợi nhuận.
Nhược điểm:
- Khó khăn trong việc tạo ra lợi nhuận.
- Cần nhiều thời gian và nguồn lực để tạo ra tác động.
- Có thể gặp rủi ro do chính sách hoặc thay đổi xã hội.
Ưu và nhược điểm của các startup khởi nghiệp
Mức độ ảnh hưởng của các ưu điểm và nhược điểm này có thể thay đổi tùy theo từng loại hình khởi nghiệp startup và ngành nghề kinh doanh. Đặc biệt là khởi nghiệp không dành cho tất cả mọi người. Bạn cần cân nhắc kỹ lưỡng mục tiêu, khả năng và sự chấp nhận rủi ro của bản thân trước khi quyết định khởi nghiệp.
Ưu điểm của loại hình khởi nghiệp startup
Tiềm năng tăng trưởng cao: Startup có thể phát triển nhanh chóng và mở rộng quy mô ra thị trường toàn cầu, mang lại lợi nhuận khổng lồ cho các nhà đầu tư và người sáng lập.
Tạo ra tác động: Startup khởi nghiệp có thể giải quyết các vấn đề xã hội, tạo ra sản phẩm hoặc dịch vụ mới, hoặc thay đổi cách thức hoạt động của các ngành công nghiệp, từ đó tạo ra tác động tích cực đến thế giới.
Sự linh hoạt và sáng tạo: Môi trường làm việc tại các công ty về khởi nghiệp startup thường có tính linh hoạt, năng động và khuyến khích sự sáng tạo, tạo điều kiện cho nhân viên phát huy tiềm năng và theo đuổi đam mê.
Học hỏi và phát triển: Làm việc tại doanh nghiệp startup giúp bạn học hỏi nhiều kỹ năng mới, phát triển tư duy sáng tạo và khả năng giải quyết vấn đề một cách nhanh chóng và hiệu quả.
Làm chủ bản thân: Startup sẽ mang đến cho bạn cơ hội trở thành người chủ doanh nghiệp, tự do làm việc và đưa ra quyết định của riêng mình.
Nhược điểm của loại hình khởi nghiệp startup
Mức độ rủi ro cao: Startup có tỷ lệ thất bại cao do thiếu kinh nghiệm, nguồn lực và cạnh tranh gay gắt, khắt nghiệt với cái đối thủ cùng phân khúc để tồn tại và phát triển.
Áp lực công việc cao: Do phải làm việc nhiều giờ và đối mặt với nhiều thách thức, nhân viên startup thường phải chịu áp lực công việc lớn.
Thu nhập không ổn định: Thu nhập của nhân viên startup thường không ổn định, đặc biệt là trong giai đoạn đầu thành lập.
Ít phúc lợi: Startup thường không cung cấp nhiều phúc lợi cho nhân viên như bảo hiểm y tế, nghỉ phép có lương,… như các doanh nghiệp đã phát triển bền vững và có chế độ phúc lợi tốt.
Khó khăn trong việc huy động vốn: Việc huy động vốn đầu tư cho startup có thể rất khó khăn, đặc biệt là đối với những ý tưởng kinh doanh mới hoặc chưa được kiểm chứng.
4 Giai đoạn của loại hình startup khởi nghiệp
Đây là 4 giai đoạn của quá trình startup khởi nghiệp nhưng đây chỉ là mô hình chung, thực tế có thể có sự khác biệt tùy theo từng doanh nghiệp startup khác nhau. Mỗi giai đoạn có thể kéo dài trong thời gian khác nhau tùy thuộc vào tốc độ phát triển của công ty. Do đó, các công ty startup khởi nghiệp cần linh hoạt và thích nghi với những thay đổi của thị trường và môi trường kinh doanh.
Giai đoạn 1: Tìm kiếm và chắt lọc ý tưởng khởi nghiệp startup
Mục tiêu của giai đoạn ban đầu này để xác định ý tưởng kinh doanh khả thi và sáng tạo nhằm giải quyết được vấn đề thực tế của thị trường. Đây là các việc mà giai đoạn này cần các doanh nghiệp startup khởi nghiệp giải quyết:
Xác định vấn đề: Bắt đầu bằng việc xác định một vấn đề thực tế mà bạn quan tâm và có thể giải quyết tốt hơn so với các giải pháp hiện có.
Nghiên cứu thị trường: Nghiên cứu kỹ lưỡng thị trường mục tiêu, đối thủ cạnh tranh và nhu cầu của khách hàng để đảm bảo ý tưởng của bạn có tiềm năng thành công.
Đánh giá tính khả thi: Đánh giá xem ý tưởng của bạn có khả thi về mặt kỹ thuật, tài chính và pháp lý hay không.
Lập kế hoạch kinh doanh: Lập kế hoạch kinh doanh chi tiết bao gồm mô hình kinh doanh, chiến lược marketing, dự báo tài chính,…
Giai đoạn 2: Chạy thử mô hình khởi nghiệp startup và đánh giá
Trong giai đoạn này, mục tiêu chính của nó là xác nhận tính khả thi của mô hình kinh doanh và sản phẩm/dịch vụ có khả năng tồn tại trên thị trường cạnh tranh hay không và phản hồi của khách hàng như thế nào. Một số hoạt động chính của giai đoạn này gồm:
Tạo MVP (Minimum Viable Product): Tạo phiên bản tối giản của sản phẩm hoặc dịch vụ của bạn để kiểm tra tính khả thi và thu thập phản hồi từ khách hàng tiềm năng.
Thử nghiệm A/B: Thử nghiệm các phiên bản khác nhau của sản phẩm hoặc dịch vụ để tìm ra phiên bản tốt nhất đáp ứng nhu cầu của khách hàng.
Thu thập dữ liệu: Thu thập dữ liệu về hành vi của khách hàng, tỷ lệ chuyển đổi, v.v. để đánh giá hiệu quả của mô hình kinh doanh.
Điều chỉnh và cải tiến: Dựa trên dữ liệu thu thập được, hãy điều chỉnh và cải tiến mô hình kinh doanh của bạn cho đến khi đạt được kết quả tốt nhất.
Giai đoạn 3: Đi vào hoạt động và tăng trưởng doanh nghiệp
Khi các doanh nghiệp, công ty startup đi đến giai đoạn này thì các sản phẩm hoặc dịch vụ của công ty đã được ra mắt và đón nhận trên thị trường kinh doanh đó. Do vậy, mục tiêu trong giai đoạn 3 này của họ sẽ là tập trung mở rộng thị trường, tăng trưởng doanh thu và lợi nhuận.
Mở rộng quy mô: Khi bạn đã có một mô hình kinh doanh hiệu quả, hãy bắt đầu mở rộng quy mô hoạt động của doanh nghiệp.
Tuyển dụng nhân viên: Tuyển dụng những nhân viên tài năng và có kinh nghiệm để giúp bạn quản lý và phát triển doanh nghiệp.
Tăng cường marketing: Tăng cường các hoạt động marketing để thu hút thêm khách hàng và tăng doanh số bán hàng.
Quản lý tài chính: Quản lý tài chính hiệu quả để đảm bảo doanh nghiệp có đủ vốn để hoạt động và phát triển.
Giai đoạn 4: Duy trì và phát triển bền vững
Đây là quá trình cuối cùng của hành trình khởi nghiệp khó khăn, trong giai đoạn này các công ty, doanh nghiệp đã có một vị trí đứng nhất định trong phân khúc thị trường của họ. Mục tiêu của giai đoạn này chủ yếu là xây dựng thương hiệu mạnh, củng cố vị thế thị trường và hướng đến phát triển bền vững.
Xây dựng văn hóa doanh nghiệp: Xây dựng văn hóa doanh nghiệp mạnh mẽ để thu hút và giữ chân nhân tài.
Cải tiến sản phẩm và dịch vụ: Không ngừng cải tiến sản phẩm và dịch vụ để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của khách hàng.
Mở rộng thị trường: Mở rộng thị trường sang các khu vực mới hoặc phân khúc khách hàng mới.
Sống sót và thích nghi: Luôn cập nhật xu hướng thị trường và thích nghi với những thay đổi để đảm bảo doanh nghiệp có thể sống sót và phát triển bền vững trong dài hạn.
Khởi nghiệp là một hành trình đầy thử thách nhưng cũng vô cùng bổ ích. Hiểu rõ các kiến thức cơ bản, giai đoạn phát triển của startup khởi nghiệp sẽ giúp bạn chuẩn bị tốt hơn cho những khó khăn và cơ hội phía trước. Cảm ơn bạn đã đọc đến đây và Replus chúc bạn sẽ thành công trên con đường khởi nghiệp của mình!

Nhà biên tập và quản lý đội ngũ sản xuất nội dung tại Replus.
Với hơn 05 năm kinh nghiệm tư vấn và biên tập nội dung sâu rộng trong lĩnh vực dịch vụ pháp lý và cho thuê văn phòng. Chia sẻ thông tin giá trị đến khách hàng, đối tác và thu hút hàng triệu lượt xem.